Menisküs Nedir ve Neden Olur?
Menisküs, tibia üzerinde yer alan fibrokartilage yapıdır ve femur ile tibia arasında şok emici görevi görerek eklem stabilitesini sağlar. Her dizde içte medial menisküs ve dışta lateral menisküs olmak üzere iki C şeklinde menisküs bulunur.
Menisküs yırtıkları; spor veya yüksek etkili aktiviteler, yaşlanma ve yıpranma, tekrarlayan eğilme-çömelme gibi mesleki stresler veya obezite nedeniyle oluşabilir. Bu faktörler menisküse ekstra yük bindirerek yırtıklara yol açabilir.
Menisküs Yırtığı Belirtileri:
- Dizde ağrı (iç, dış veya arka kısımda)
- Şişlik ve sertlik
- Diz ekleminde kilitlenme veya sıkışma
- Diz bükme veya uzatmada zorluk
- Aksama ve dengesizlik hissi
Menisküs Yırtığı Çeşitleri:
- Radyal yırtık: Menisküsün içten dışa uzanan yırtığıdır.
- Uzunlamasına yırtık: Menisküs boyunca ilerler ve bazıları iyileşebilir.
- Kova sapı yırtığı: Uzunlamasına olup dizde kilitlenmeye neden olur.
- Karmaşık yırtık: Yatay ve radyal yırtıkların birleşimidir.
Tanı Yöntemleri:
Fizik muayene ve yaralanma hikayesi değerlendirilir. Röntgenle kemik sorunları, MRI ile menisküs hasarı incelenir.
Menisküs yırtığı testi sırasında diz bükülüp döndürülür; ağrı veya tıklama sesi yırtığı gösterebilir.
Menisküs Yırtığı Ameliyatı Olmalı Mısınız?
Menisküs yırtığı tedavisinde ameliyat en iyi seçenek olmayabilir. Gerçekleşen menisküs ameliyatlarının yaklaşık %96’sı meniskektomidir. Bu ameliyatlar menisküsü onarmaz, bunun yerine yırtık kısmı çıkarır.
Araştırmalara göre menisküs ameliyatı olan kişilerin, ameliyat olmayanlara göre diz protezi gerektirme olasılığı da 2,5 kat daha fazla bulunmuştur. Ameliyat, menisküs yırtıkları için genellikle başvurulan tedavi yöntemidir.Ancak genellikle daha iyi seçenekler vardır.
Menisküs Yırtığı Ameliyatsız Tedavi Edilir mi?
Evet, menisküs yırtığı ameliyatsız tedavi edilebilir. Menisküs yırtığında ameliyat, özellikle menisektomi (yırtılmış bölümün çıkarılması), uzun zamandır uygulanmaktadır. Ancak güncel araştırmalar giderek daha fazla ameliyatsız tedavi yaklaşımları desteklemektedir. Neden ameliyatsız tedavi seçeneklerinin kullanılması gerektiği hakkındaki bilgi aşağıdadır.
Neden Menisküs Yırtığı Ameliyatsız Tedavisi Tercih Edilmeli?
Daha İyi Uzun Vadeli Sonuçlara Yönelik Potansiyel
Bilimsel çalışmalar, menisküs ameliyatı geçiren birçok kişinin, yalnızca fizik tedaviyi tercih edenlerden daha iyi durumda olmadığını göstermektedir.
Artritin Daha Hızlı İlerlemesi
Menisküsün yırtık bölümlerinin çıkarılması eklem dejenerasyonunu hızlandırabilir. Çalışmalar, ameliyatın diz kıkırdağına daha fazla stres yükleyebileceğini ve bunun da artritin daha hızlı başlamasına yol açabileceğini göstermektedir.
Gelecekte Diz Protezi Riski Daha Yüksek
Araştırmalar, menisküs ameliyatı geçiren kişilerin gelecekte total diz protezine ihtiyaç duyma olasılığının 2,5 kat daha fazla olduğunu göstermiştir.
Menisküs Yırtığı Ameliyatsız Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
Menisküs yırtıkları, dizdeki kıkırdak yapı olan menisküsün zarar görmesi durumunda ortaya çıkan bir durumdur. Bu yırtıklar genellikle spor aktiviteleri veya yaşlanma süreci gibi durumlar sonucunda meydana gelir. Menisküs yırtıklarının tedavisinde ameliyat olmaksızın geçiş imkanı bulunmaktadır. Bu yöntemler genellikle konservatif tedavi yaklaşımları olarak adlandırılır.
Tedavi yöntemleri şunlardır;
1. İstirahat ve Aktivite Kısıtlaması
Menisküs yırtığı olan hastaların dizlerini fazla zorlamadan dinlenmesi, yırtığın iyileşme sürecini destekleyebilir. Ayrıca, ağrıya neden olan aktivitelerden uzak durmak da önemlidir.
2. Ağrı Kesici İlaçlar
Steroid olmayan anti-inflamatuar ilaçlar, menisküs yırtığının neden olduğu iltihabı ve ağrıyı azaltmaya yardımcı olabilir.
3. Fizik Tedavi
Fizik tedavi, kasları güçlendirmek, hareket aralığını artırmak ve dizin stabilitesini sağlamak için özel egzersizler içerir. Bu egzersizler, yırtığın iyileşme sürecini hızlandırabilir.
4. Kuvvet Antrenmanı
Diz kaslarını güçlendirmek amacıyla kuvvet antrenmanı yapılabilir. Bu, yırtığın iyileşme sürecini hızlandırabilir ve dizin stabilitesini artırabilir.
5. Steroid Enjeksiyonları
Kortikosteroid enjeksiyonları diz içindeki iltihabı azaltarak ağrıyı hafifletebilir. Ancak, bu yöntem sadece geçici bir çözüm sağlar ve yırtığın tamamen iyileşmesini sağlamaz.
6. Hyaluronik Asit Enjeksiyonları
Hyaluronik asit eklemin doğal yağlayıcı sıvısının bir bileşenidir. Enjeksiyon şunlara yardımcı olabilir:
- Hafif osteoartritin geçici rahatlaması
- Diz yağlanmasının iyileştirilmesi
Ancak hyaluronik asit enjeksiyonları menisküsü iyileştirmez. Birkaç ay boyunca semptomları hafifletebilir, ancak tedavi edici değildir.
7. Biyolojik Enjeksiyonlar (PRP, Eksozom ve Kök Hücre):
Kan, kemik iliği ve yağ hücreleri gibi biyolojik kaynaklardan türetilen ilaçlar yeni bir teknolojidir. Bu ilaçlar, dokuların iyileşmesine ve dizdeki iltihabın azalmasına yardımcı olabilir.
Kök hücreler, trombositten zengin plazma (PRP) ve ekzosomlar, menisküs yırtıklarının tedavisi için umut verici tedavilerdir. Bu tedaviler, geleneksel cerrahi yaklaşımlara potansiyel bir alternatif sunar ve hastalar için daha iyi sonuçlara yol açabilir.
Kök hücreler, kıkırdak da dahil olmak üzere çeşitli hücre tiplerine dönüşme potansiyeline sahip farklılaşmamış hücrelerdir. Yaralı bölgeye enjekte edildiğinde, kök hücreler kıkırdak hücrelerine farklılaşabilir ve doku yenilenmesini destekleyebilir.
PRP, kendi kanınızdan elde edilen trombositlerin konsantre bir çözeltisidir. Trombositler, doku iyileşmesini ve yenilenmesini uyarabilen büyüme faktörleri içerir. PRP, iltihabı azaltmaya, kıkırdak oluşumunu desteklemeye ve genel diz fonksiyonunu iyileştirmeye yardımcı olabilir.
Eksozomlar, çeşitli biyoaktif moleküller içeren hücreler tarafından salınan küçük veziküllerdir. Eksozomlar hücre büyümesini uyarabilir, iltihabı azaltabilir ve doku onarımını destekleyebilir. Eksozomlar, kıkırdak yenilenmesini desteklemede ve ağrıyı azaltmada özellikle etkili olabilir.
Kök hücreleri, PRP’yi ve eksozomları birleştirmek, gelişmiş doku onarımına ve iyileştirilmiş sonuçlara yol açabilir. Terapilerin belirli kombinasyonu, bireysel hastanın ihtiyaçlarına göre uyarlanabilir.
8. Alternatif Tıp Yöntemleri
Akupunktur, menisküs yırtığı olan hastalara ağrıyı azaltmaya ve iyileşme sürecini hızlandırmaya yardımcı olabilir. Alternatif tıp uzmanları, menisküs yırtığı için bitkisel ilaçlar ve beslenme değişiklikleri önermektedir.
Menisküs Yırtığı Olanların Yapmaması Gerekenler?
1. Aşırı yüklenmek:
Menisküs yaralanmasının ilk aşamalarında dizdeki yükü azaltmak gerekir. Böylece iyileşmesi için zaman kazanılır. Bazı menisküs yırtıkları başlangıçta ayakta dururken veya yürürken ağrılı değildir. Ancak bir süre sonra ağrı gelişir.
Ağrı artmaya başladığında yürümeye devam etmek iyileşmeye yardımcı olmaz. İyileşmenin gerçekleşmesi için diz üzerindeki bası azaltılmalıdır.
2. Dizi bükmek
Ağrıyı artıran aktiviteler azaltıldığında menisküs yırtığınız zamanla iyileşecektir.Menisküs yırtığını tahriş etmenin en önemli yollarından biri, yaralı diz üzerinde bükülmek veya dönmektir.
3. Koşu
Menisküs yırtığının ilk aşamalarında muhtemelen koşu yapılamaz. Çünkü çok rahatsız edici olur. Ancak iyileşme ilerledikçe ve ağrı hafiflemeye başladıkça koşmak isteyebilirsiniz.Tekrar koşmanın güvenli olduğu zamana dair rehberiniz:
- Dizde tam hareket açıklığı oluşmuşsa,
- Alt uzuvlarınızdaki güç geri kazanılmışsa,
- Ağrı veya dengesizlik yoksa, koşu antrenmanlarına tekrar başlanabilir.
4. Hareketsiz Olmak
Yukarıda aşırıya kaçmamak gerektiğini ele aldık. Ancak menisküs yaralanmanın yönetiminde çok önemli bir husus, iyileşmeyi kolaylaştırmak için doğru şeyleri yeterli miktarda yapmaktır. Uzun süreli hareketsizlik kasların zayıflamasına ve eklemin sertleşmesine yol açabilir. İyileşmeye yardımcı olan egzersizler şişlik, sertlik ve ağrıya da yardımcı olacaktır.
5. Derin Çömelme
Squat egzersizi tekrarlayan bir egzersiz olarak yapılmamalıdır. Yaralı menisküse çok fazla yük bindirir ve ağrıya, şişmeye ve aşırı durumlarda artan hasara yol açabilir.
6. Bacakları çaprazlayarak oturmak
Dizi bükmekten kaçınılmalıdır. Bağdaş kurarak oturmak, başlangıçta rahat olsa da eklem üzerinde istenmeyen bir yük oluşturacak ve menisküsün tahriş olmasına ve daha fazla iltihaplanmasına yol açabilir.
7. Dizi düz bir şekilde kilitlemek
Bacaklarınız uzun süre tamamen düz bir şekilde oturmak menisküs üzerinde istenmeyen ekstra yük oluşturabilir ve mümkünse bundan kaçınılmalıdır.
Sık Sorulan Sorular
Yırtık menisküsün ameliyatsız iyileşmesi ne kadar sürer?
Ameliyatsız menisküs yırtığından iyileşme genellikle 6-8 hafta sürer. Semptomlar 3 ay sonra da devam ederse, ameliyat önerilebilir.
Yırtık menisküs üzerinde yürümek durumu daha da kötüleştirir mi?
Yırtık bir menisküs üzerinde yürümek, sadece birkaç gün içinde ağrı ve sertlik gibi semptomları kötüleştirebileceğinden durumu daha da kötüleştirebilir. Kısmi bir yırtık da uygun bakım yapılmadığı takdirde tam bir yırtık olana kadar kötüleşmeye devam edebilir.
Menisküs yırtığı tedavi edilmezse ne olur?
Tedavi edilmediği takdirde menisküs yırtığı hareket kabiliyetinizi önemli ölçüde azaltabilir ve artrit gibi uzun vadeli diz sorunlarına yol açabilir.
Dizde menisküs yırtığının 3 belirtisi nedir?
Dizdeki menisküs yırtığının belirtileri arasında ağrı, şişlik ve etkilenen bacağı düzeltme veya bükme zorluğu bulunur. Ek olarak, yaralanma meydana geldiğinde bir patlama hissi ve eklemi hareket ettirmeye çalışırken tıklama veya takılma olabilir.
Menisküs Yırtığı Ameliyatsız İyileşebilir mi?
Menisküs yırtığının ameliyat olmadan iyileşip iyileşemeyeceği büyük ölçüde yırtığın türüne ve konumuna bağlıdır.
Menisküsün kırmızı bölge olarak bilinen dış üçte biri zengin bir kan kaynağına sahiptir. Bu bölgedeki yırtıkların doğal olarak iyileşme şansını artırır. İç üçte ikisi veya beyaz bölge, kan kaynağından yoksundur. Bu bölgedeki yırtıklar cerrahi müdahale olmadan iyileşme olasılığı azdır.
Ameliyat Ne Zaman Gereklidir?
Birçok menisküs yırtığı cerrahi olmayan tedavilere iyi yanıt verirken, bazı yırtıklar (özellikle diz kilitlenmesi veya instabilite gibi mekanik semptomlara neden olanlar) cerrahi müdahale gerektirebilir.
Menisküs Yırtığıyla Yürüyebilir Miyim?
Menisküsünüzü ilk yırttığınızda, herhangi bir ağrı hissetmeyebilirsiniz. Ancak sonraki 2 veya 3 gün içinde dizleriniz sertleşebilir ve şişebilir.
