Anemi (Kansızlık) Nedir?
Anemi, vücudun organlarına oksijen taşımak için yeterli ve sağlıklı kırmızı kan hücresi olmadığında ortaya çıkan bir tablodur. Anemide yorgunluk veya halsizlik belirtileri yaygın olarak görülür. Birçok farklı anemi türü vardır ve en yaygın görüleni demir eksikliği anemisidir.
Aneminin Belirtileri Nelerdir?
Bütün anemi türlerinde yorgunluk, nefes darlığı ve üşüme hissi gibi semptomlar görülür. Anemide görülen diğerler semptomlar ise şunlardır:
- Baş dönmesi veya zayıflık.
- Baş ağrısı.
- Ağrılı dil.
- Soluk cilt, kuru cilt veya kolayca morarmış cilt.
- Alt bacakta istenmeyen hareket (huzursuz bacak sendromu).
- Hızlı nabız.
Demir Eksikliği Anemisi Nedir?
Demir eksikliği anemisi en yaygın olarak görülen anemi türüdür. Vücutta yeterli miktarda demir bulunmadığında ortaya çıkar. Vücutta hemoglobin yapılabilmesi için demire ihtiyacı vardır. Kan dolaşımına yeterli demir olmadığında yeterli hemoglobin üretilemez ve sonuçta vücudun geri kalanının ihtiyaç duyduğu oksijen sağlanamaz.
Çünkü vücutta dokulara oksijeni kırmızı kan hücreleri ve onun içinde bulunan hemoglobin taşır. Anemi durumu yaygın olarak görülse de birçok insan demir eksikliği anemisinin ne olduğunu bilmez. Nedenini bilmeden anemi semptomlarını yıllarca yaşamak mümkündür.
Doğurganlık çağındaki kadınlarda, demir eksikliği anemisinin en yaygın nedeni, ağır âdet kanaması veya hamilelik nedeniyle kandaki demir kaybıdır.
Kötü beslenme veya vücudun demiri emilimini olumsuz etkileyen bazı bağırsak hastalıkları da demir eksikliği anemisine neden olabilir.
Demir Eksikliği Anemisinin Belirtileri Nelerdir?
Demir eksikliği anemisinin belirtileri ilk başta hafif olabilir ve bu belirtiler fark edilmeyebilir. Orta ila şiddetli demir eksikliği anemisinin belirtileri şunlardır:
- Genel yorgunluk
- Zayıflık
- Soluk cilt
- Nefes darlığı
- Baş dönmesi
- Buz veya kil gibi yiyecek olmayan maddeleri yemek için garip istekler
- Bacaklarda karıncalanma veya emekleme hissi
- Dil şişmesi veya ağrı
- Soğuk eller ve ayaklar
- Hızlı veya düzensiz kalp atışı
- Kırılgan tırnaklar
- Baş ağrısı
Demir Eksikliği Anemisinin Nedenleri Nelerdir?
Demir eksikliği aneminin en yaygın nedenidir. Bir kişinin demir eksikliği yaşamasının birçok nedeni vardır. Bunlar şunları içerir:
- Yetersiz demir alımı: Uzun süre çok az demir almak vücutta demir eksikliğine neden olur. Et, yumurta ve bazı yeşil yapraklı sebzeler gibi yiyecekler demir bakımından yüksektir. Hızlı büyüme ve gelişme dönemlerinde demir gerekli olduğu için, hamile kadınlar ve küçük çocuklar diyetlerinde demir açısından daha fazla gıdaya ihtiyaç duyabilirler.
- Adet nedeniyle kan kaybı veya hamilelik: Ağır adet kanaması ve kan kaybı, doğurganlık çağındaki kadınlarda demir eksikliği anemisinin en yaygın nedenleridir.
- İç kanama: Bazı tıbbi durumlar, demir eksikliği anemisine yol açabilen iç kanamaya neden olabilir. Mide ülseri, kolon veya bağırsaklardaki polipler veya kolon kanserleri buna örnek olarak verilebilir.
- Demiri absorbe edememe: Bağırsakları etkileyen bazı rahatsızlıklar veya ameliyatlar demirin emilimini etkileyebilir. Diyette yeterince demir alsanız bile, çölyak hastalığı veya gastrik bypass gibi bağırsak ameliyatları vücudunuzun emebileceği demir miktarını sınırlayabilir.
- Endometriozis: Bir kadında endometriozis varsa karın veya pelvik bölgede gizlendiği için görülemeyen ağır kan kaybı olabilir.
Demir Eksikliği Anemisi İçin Risk Faktörleri Nelerdir?
Anemi yaygın bir durumdur ve her yaşta görülebilir. Herhangi bir etnik gruptan hem erkek hem de kadınlarda ortaya çıkabilir. Bazı insanlar diğerlerinden daha fazla demir eksikliği anemisi riski altında olabilir. Anemi açısından risk taşıyan insanlar aşağıda özetlenmiştir:
- Doğurganlık çağındaki kadınlar
- Hamile kadın
- Zayıf diyetli insanlar
- Sık sık kan bağışlayan insanlar
- Bebekler ve çocuklar, özellikle erken doğanlar veya büyüme atağı yaşayanlar
- Vejeteryanlar
Demir Eksikliği Anemisi Nasıl Teşhis Edilir?
Kan testleri ile anemi teşhis edilebilir. Bu testler şunları içerir:
- Tam kan hücresi (CBC) testi: Bir tam kan sayımı (CBC), genellikle teşhis için kullanılacak ilk testtir. Bir CBC, aşağıdakiler dahil olmak üzere kandaki tüm bileşenlerin miktarını ölçer:
- Kırmızı kan hücreleri (RBC’ler)
- Beyaz kan hücreleri (WBC’ler)
- Hemoglobin
- Hematokrit
- Trombositler
Bir tam kan sayımı demir eksikliği anemisinin teşhisinde yardımcı olan bilgiler sağlar. Bu bilgiler şunları içerir:
- RBC’lerden oluşan kan hacminin yüzdesi olan hematokrit seviyesi
- Hemoglobin seviyesi
- RBC’lerin boyutu
Kanda normal bir hematokrit aralığı yetişkin kadınlar için yüzde 34,9 ila 44,5’tir. Yetişkin erkekler için ise yüzde 38,8 ila 50’dir. Normal hemoglobin aralığı, yetişkin bir kadın için desilitre başına 12.0-15.5 gramdır.
Yetişkin bir erkek için ise desilitre başına 13.5 ila 17.5 gramdır. Demir eksikliği anemisinde hematokrit ve hemoglobin seviyeleri düşüktür. Ayrıca, RBC’ler genellikle normalden daha küçüktür.
Bir tam kan sayımı testi genellikle rutin fizik muayenenin bir parçası olarak yapılır ve bir kişinin genel sağlığının iyi bir göstergesidir. Bu test demir eksikliği anemisini teşhis etmek için yararlıdır.
Demir Eksikliği Anemisi Tanısı İçin Diğer Testler Nelerdir?
Anemi CBC testi ile doğrulanabilir. Aneminizin ne kadar şiddetli olduğunu anlamak ve tedavileri belirlemeye yardımcı olmak için ek kan testleri yapılmalıdır. Ayrıca kan hücreleri mikroskopla incelenmelidir. Demir eksikliği anemisi tanısı için kullanılan ek testler aşağıda sıralanmıştır:
- Kanınızdaki demir seviyesi
- RBC boyutu ve rengi (demir eksikliği varsa RBC’ler soluktur)
- Kan ferritin düzeyleri
- Total demir bağlama kapasitesi (TDBK)
Ferritin, vücudunuzda demir depolanmasına yardımcı olan bir proteindir. Düşük ferritin seviyeleri, düşük demir depolanmasını gösterir. Demir taşıyan bir diğer protein olan transferrin miktarını belirlemek için de test kullanılır.
Demir Eksikliği Anemisine Neden Olan İç Kanamayı Belirleme Testleri Nelerdir?
Kansızlığa iç kanamanın neden olduğundan endişeleniyorsa ek testler gerekebilir. Yapılabilecek ilk test dışkıda gizli kan aramak için yapılan testtir. Dışkıdaki kan, bağırsaklarda kanama olduğunu gösterebilir.
Ayrıca gastrointestinal sistemi incelemek için endoskopi de yapabilir. Bu testler gastrointestinal sistemde kanama kaynaklarının belirlenmesine yardımcı olabilir.
Kadınlarda Demir Eksikliği Anemisi Nasıl Olur?
Hamilelik ve adet kanaması gibi durumlar, kadınların demir eksikliği anemisi yaşama olasılığının daha yüksek olmasının nedenleridir.
Ağır adet kanaması: Bir kadının adet sırasında tipik olarak kanamasından daha fazla veya daha uzun süre kanaması olduğunda ortaya çıkar. Tipik adet kanaması 4 ila 5 gün sürer ve kaybedilen kan miktarı 2 ila 3 yemek kaşığı arasında değişir. Aşırı adet kanaması olan kadınlar tipik olarak yedi günden fazla kanarlar ve normalden iki kat daha fazla kan kaybederler.
Hamilelik: Doğurganlık çağındaki kadınların tahmini yüzde 20’sinde demir eksikliği anemisi vardır. Hamile kadınların, büyüyen bebeklerini desteklemek için daha fazla miktarda kana ihtiyaç duydukları için demir eksikliği anemisi olma olasılığı daha yüksektir.
Demir Eksikliği Anemisinin Komplikasyonları Nelerdir?
Çoğu demir eksikliği anemisi vakası hafiftir ve komplikasyonlara neden olmaz. Durum genellikle kolayca düzeltilebilir. Ancak anemi veya demir eksikliği tedavi edilmezse başka sağlık sorunlarına yol açabilir. Bunlar şunları içerir:
Hızlı veya düzensiz kalp atışı: Anemik olununca düşük oksijen miktarını telafi etmek için kalp daha fazla kan pompalamak zorundadır. Bu düzensiz kalp atışına neden olabilir. Şiddetli vakalarda kalp yetmezliğine veya kalp büyümesine neden olabilir.
Hamilelik komplikasyonları: Ağır demir eksikliği vakalarında, bir çocuk erken veya düşük doğum ağırlığı ile doğabilir. Çoğu hamile kadın, bunun olmasını önlemek için doğum öncesi bakımlarının bir parçası olarak demir takviyesi alır.
Bebeklerde ve çocuklarda gecikmiş büyüme: Ciddi derecede demir eksikliği olan bebekler ve çocuklar, büyüme ve gelişmede gecikme yaşayabilirler. Ayrıca enfeksiyonlara daha yatkın olabilirler.
Demir Eksikliği Anemisinin Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
Demir takviyeleri: Demir tabletleri vücudunuzdaki demir seviyelerini düzeltmeye yardımcı olabilir. Takviyeleri birkaç ay boyunca almanız gerekebilir. Demir takviyeleri kabızlığa veya siyah dışkıya neden olabilir.
Diyet: Aşağıdaki yiyecekleri içeren diyetler, demir tedavisinde kullanılabilir veya demir eksikliğini önlemeye yardımcı olabilir:
- Kırmızı et
- Koyu yeşil yapraklı sebzeler
- Kurutulmuş meyveler
- Fındık
- Demir takviyeli tahıllar
Bunlara ek olarak, C vitamini vücudun demiri emmesine yardımcı olur. Demir tabletleri alıyorsanız, tabletleri bir bardak portakal suyu veya narenciye gibi bir C vitamini kaynağı ile birlikte alabilirsiniz
Altta yatan kanama nedenini tedavi etmek: Aşırı kanama eksikliğe neden oluyorsa, demir takviyeleri yardımcı olmaz. Ağır adet dönemleri olan kadınlara doğum kontrol hapları reçete edilebilir. Bu her ay adet kanaması miktarını azaltabilir.
Damardan Demir Takviyesi Verilmesi Nedir?
Demir, insan vücudundaki temel minerallerden biridir. Vücutta yeterli demir yoksa hemoglobin üretilemez ve anemi gelişebilir. Anemiyi tedavi etmenin bir yolu da vücuttaki demir ve hemoglobin seviyelerini artırmak için damar yoluyla demir verilmesidir. Bu nedenle demir damar yoluyla hızlı bir şekilde vücuda verilir.
Damardan Demir Nasıl Verilir?
Hastanın toplar damarına kateter takılarak serum demir verilir. Bu işlem doktor gözetiminde yapılmalıdır.
