Ayak Ağrısı ve Tedavileri

Ayağın Anatomisi Nasıldır?

Ayağın yapısında 26 kemik, 33 eklem, çoklu kaslar, tendonlar, bağlar, kan damarları, sinirler ve lenfatik yapılar bulunur. Ayağın yapısında bulunan kemikler ayak kemerini oluşturur. Ayak bileği eklemi, ayak ve alt bacağın birleşimi ile oluşur.

Ayak kemikler öncelikle birbirleriyle uyumlarını eklem kapsülleri ile çevrelenmiş eklemler oluşturur. Bu eklemler, bağlar olarak bilinen lifli dokularla bağlanır. Ayak kasları, plantar fasya olarak bilinen sert, gergin bir doku ile ayağa ve uzunlamasına ayak kemerine ikincil destek sağlar.

Ayak, ayaktan çıkan ve ayağın içine giren iç kaslar ile alt bacaktan başlayan ve ayak kemiklerinin çeşitli yerlerine bağlanan dış kaslara sahiptir. Ayakta ağırlık taşıma ve şok emici etkiye yardımcı olacak yağ yastıkları da vardır. Ayaktaki çeşitli tendonlar, bir kemik veya eklem yapıları üzerinde senkronize çekiş sağlamak için birlikte hareket eder. Bu durum ayağın optimum hizada kalmasını sağlar.

Ayak ayrıca kapsül, deri altı yağ, dermal ve epidermal katmanları içeren yoğun yumuşak doku yapılarıyla kaplıdır. Bu yumuşak doku yapıları, enfeksiyon gibi dış tehlikelere karşı birincil savunma mekanizması olarak işlev gören bir birim olarak çalışır. Yumuşak doku, sıvının birikmesine izin vererek ayakta şişmeye neden olabilir.

Ayak Ağrısı Nasıl Oluşur?

Ayak, alt ekstremitenin hareketinin temelidir. Yürümemiz ve koşmamız için verimli emilimi ve itmeyi sağlayan karmaşık bir sistemdir. Ayaktaki ağrı, ayağın iç yapılarının etkileşiminde yada ayağın dış etkilerle etkileşimindeki bir sorunun varlığını gösterir.

Ağrının birincil ipuçları, ağrının nasıl ve ne zaman ortaya çıktığı , ağrının yeri, ağrıya neyin neden olabileceğidir.

Ağrı olduğunda vücut, ağrıyı azaltmak için hareket etme veya işlevlerini değiştirerek tepki verir. Bu tepki veya biyomekanik değişiklikler ayağın normal hareketini engelleyebilir ve vücudun diğer kısımlarında daha fazla yaralanmaya neden olabilir.

Ayak Ağrısının Nedenleri Nelerdir?

Ayak ağrısına birçok farklı hastalık, deformite, biyomekanik durum, uygun olmayan ayakkabı veya yaralanmalar neden olabilir.

Bulaşıcı hastalıklar, virüsler, mantarlar ve bakteriler ayak ağrısına neden olabilir. Ayağın altındaki plantar siğiller bir virüsten kaynaklanır, tahrişe ve ağrıya neden olabilir. Mantarlar, ayak tahrişine ve ağrıya neden olabilir.

Ayak ağrısının sebepleri arasında de batık ayak tırnağıdır. Tırnak batması, tırnağın kenarlarının derinin içine doğru büyümesiyle ortaya çıkar. Bu da ağrıya ve sıklıkla enfeksiyona neden olur.

Diyabetli hastalar, bağışıklık sistemleri zayıf olduğu için enfeksiyona daha yatkındır.

• Diyabet, lupus, gut ve romatoid artrit gibi birçok sistemik hastalık ayak ağrısına neden olabilir. Romatoid artrit, ayak deformitelerine yol açan hizalama değişikliklerinin eşlik ettiği ayağın eklemlerinde ağrıya neden olan iltihaplanmaya neden olabilir.
• Tarsal koalisyonlar, kalkaneal varus, kalkaneal valgus, bunyonlar, pençe parmaklar, çekiç parmaklar ve kemik mahmuzları gibi deformiteler ayak ağrısının yaygın nedenleridir.
• Kas ve tendon gerginliği veya gevşekliği, düz tabanlı ayaklar veya yüksek kemerli ayaklardan kaynaklanan biyomekanik anormallikler kas dengesizliklerine, deformitelere ve ayak ağrısına yol açabilir.
• Akut bir yaralanmadan veya tekrarlayan yaralanmalardan kaynaklanan travma da ayak ağrısının çok yaygın bir nedenidir. Böyle bir yaralanmanın bir örneği Aşil tendiniti veya kopmasıdır. Tendon akut, ani bir yaralanmadan kopabilir veya yapıya tekrarlayan hareketten iltihap olabilir (tendinit).
• Deri ve iç yapılarda meydana gelen yaralanmalar, tekrarlayan küçük travmalar veya baskılardan da kaynaklanabilir. Mikro travma yaralanmaları, düzensiz yüzeylerde çok sert veya çok yumuşak yüzeylerde koşmaktan veya zayıf emme özelliklerine sahip, aktiviteye özgü olmayan veya yanlış ayakkabı seçiminden kaynaklanabilir.
• Çok dar veya yüksek topuklu ayakkabılar giymek ayak tarağında ağrıya neden olabilir. Çok sıkı bağlanan ayakkabılar ayağın tepesinde ağrı ve morarmaya neden olabilir. Koşu veya bisiklete binme için uygun olmayan, spora özel olmayan ayakkabılar, aktivitelerde ayak ağrısına neden olabilir.
• Uzun süre ayakta durmak ve topuklu ayakkabı giymek ayrıca topuk dikenine neden olabilmektedir.
• Kısa vadede uygun olmayan ayakkabılar özellikle ayaklara su toplamasına, morarmaya neden olabilir. Uygun olmayan ayakkabıların uzun vadeli etkileri bunyonlar, nasırlar, sinirlerde ve eklemlerde tahriş ve ayak parmaklarının yanlış hizalanması olabilir.
• Ayak parmakları arasındaki bir sinir etrafındaki dokunun kalınlaşmasının neden olduğu Morton nöroması ayak parmaklarında uyuşmaya neden olabilir. Ağrı , çekiç parmak ve bunyonlar gibi birçok ayak deformiteleri tam oturmayan ayakkabılarla daha da kötüleşebilir.
• Bağ burkulmaları, kas gerilmeleri, çürükler ve kırıklar gibi yaralanmalar tipik olarak aniden meydana gelir. Burkulmalar, incinmeler, çürükler ve kırıklar, ayağa uygulanan tek veya kombinasyonlu baskıların sonucu olabilir. Kemikleri bir arada tutan bağlar aşırı gerildiğinde ve lifleri çok fazla yırtıldığında veya gerildiğinde ayak veya ayak bileği burkulması meydana gelir. A
• Ayağın eklemlerindeki bağların gevşekliği, kronik ayak ağrısına, eklem dengesizliğine ve deformiteye yol açabilir. Ayağın aynı yapısının tekrar tekrar aşırı gerilmesi, stres kırıklarına, tendinite, plantar fasiite, akut ve kronik osteoartrite neden olabilir.
• Stres kırıkları genellikle metatarsal kemiklerde yani ayağın uzun kemiklerinde meydana gelir ayrıca tarsal veya arka ayak kemiklerinde de meydana gelebilir. Bu kırıklar genellikle yürüyüş kırıkları olarak adlandırılır çünkü genellikle büyük bir travmatik olaydan ziyade aşırı yürümenin küçük stresinden kaynaklanır.
• Ayak kasları ve fasyası aşırı gerilme, aşırı kullanım veya aşırı yükleme ile gerilebilir. Aşil tendiniti, topuğun arkasına yapışan tendonun yaygın yaralanmasıdır. Plantar fasiit, plantar fasya adı verilen büyük bağın mikro travması sonucu oluşan gerginliği ve enflamasyonudur. Tendon ağrısı ve tekrarlayan anormal gerginlikten kaynaklanan şişlik tendinite yol açar ve bu da sonunda tendonlarda yırtılmaya neden olabilir.
• Ayak kemiklerinde ve eklemlerinde yaralanma, ayağa tek bir darbe, bükülme veya stres kırıklarına neden olabilecek tekrarlayan travmalardan kaynaklanabilir. Ayağınıza basan biri gibi künt kuvvetli bir yaralanma, yalnızca çürük yaralanmasına değil, aynı zamanda ayağın kaslarına ve bağlarına da zarar verebilir. Ayağın doğrudan darbe alması morarmaya, cildin yaralanmasına ve hatta kemiklerin kırılmasına neden olabilir. Metatarsalji, ayak tabanı eklemlerinin tekrarlayan tahrişinden kaynaklanır.

Ayak Ağrısına Eşlik Eden Bulgular Nelerdir?

Ağrı ve nokta hassasiyeti, belirli bir alanda bir şeylerin ters gittiğinin göstergesidir. Yaralı bölgede lokalize şişme, kızarıklık (eritem), morarma (ekimoz), uyuşma, karıncalanma ve ateş de görülebilir.

Ağrının başlangıç zamanı sorunun nedeninin önemli bir göstergesidir. Aşağıdaki sorularda önem arz etmektedir.

Etkilenen Bölgenin Hareketinde Ağrı Var Mı?

• Ağırlık taşımadan etkilenir mi?
• Yürüme hareketinizi değiştiriyor mu?

Ayak kemikleri bağlarla birbirine bağlanır. Kemikleri bir arada tutan bağlar aşırı gerildiğinde ve lifler yırtıldığında burkulma meydana gelir. Bir eklemin nokta hassasiyeti ve gevşekliği burkulmanın göstergesi olabilir. Bağ yaralanmasına genellikle yürürken veya egzersiz yaparken bir dengesizlik hissi eşlik eder.

Ayak kemiklerindeki yaralanma, kemere tek bir darbe ,bükülme veya stres kırıklarına neden olabilecek tekrarlayan travmalardan kaynaklanabilir. Kırık bölgesinde ayırt edilebilir bir yumru veya boşluk olabilir. Kırığa ilgili eklemlerde çıkık da eşlik edilebilir. Bu gibi durumlarda, kemikte kırılmaya ek olarak eklem hizalamaları da bozulur.

Kırık ve çıkık, travma sonrası artritin yaygın nedenleridir. Bu, eklem kıkırdağının ek yaralanmasından kaynaklanmaktadır.

Kaslar ve tendonlar ayağın çeşitli yönlerde hareket etmesine izin verir. Bir kas veya kas grubu, kas liflerinin yırtıldığı noktaya kadar gerildiğinde bir gerginlik oluşur. Ayağın kasları ve tendonları aşırı gerilme, aşırı kullanım, aşırı yükleme, morarma ve hatta yırtılma ile gerilebilir.

Bir eklemin kasılmasındaki güçsüzlük, vücut kısımlarını stabilize etmede güçlük ve dirence karşı etkili ağrı kas problemlerinin belirtileridir. Yaralanmanın üzerinde ve çevresinde şişme, hassasiyet, işlev kaybı ve renk değişikliği, bir zorlanmanın semptomları olabilir.

Çürükler ( kontüzyonlar ) yaygın olarak vücudun doğrudan darbe alarak yaralanmasıdır. Ayağınızın bir kayaya basması veya kayanın ayağınızın üzerine basması gibi çeşitli nedenlerle ayağınızda bir çürük oluşabilir. Ayakta ağrı, renk değişikliği, şişme ve yürüme şeklinizde değişikliklere neden olan darbeler, kırık kemik gibi daha ciddi hasarı gösterebilir.

Plantar fasya ile ilişkili ağrı ve hassasiyet genellikle ayağın topuk kemiğinin altı ile ayak parmaklarının tabanı arasında hissedilir. Plantar fasya ağrısı, arkın gerilmesiyle artabilir veya azalabilir. Hafif plantar fasiit vakalarında, ayağın yumuşak dokuları “ısındıkça” ağrı azalır, ancak ayak

kullanımı arttıkça ağrı artabilir. Daha şiddetli plantar fasiit vakalarında, kemer gerildiğinde ağrı artabilir. Genellikle plantar fasiit hastası sabahları plantar fasya ısınana kadar ağrı hissedecektir. Geceleri ayak ağrısı, plantar fasiitin yanı sıra diğer olası sorunların bir işareti olabilir.

Plantar fasiit, ağrıyı önlemek için ağırlık taşıyan yüzeyde kaymaya neden olabilir, bu da topuğun diğer bölgelerinde tepki ağrısına neden olabilir.

Ayak yüzeyinde sürtünme veya yanma hissi genellikle bir su toplanmasının ilk işaretidir. Ayak parmakları arasında veya ayak çevresinde kaşıntı ve yanma hissi, bir deri enfeksiyonu veya sporcu ayağını gösterir. Bir ayak tırnağının kenarındaki ağrı ve kızarıklık genellikle batık ayak tırnağının sonucudur.

Ayak Ağrısı Ne Zaman Tedavi Edilmelidir?

Günlük yaşam aktiviteleri etkilenmeye başladığında veya istediğiniz aktiviteleri yapamadığınızda, tıbbi yardım almalısınız. Yaralı alan deforme görünüyorsa, işlev kaybı, duyu değişikli, ağrıyla birlikte şişlik, uzun süreli cilt veya ayak tırnağı renginin değişmesi, etkilenen bölgenin çevredeki alanlardan daha sıcak hale gelmesi de tıbbi yardım alınmasını gerektirir.

Ayak Ağrısı Nasıl Teşhis Edilir?

Tedavinin planlanmasında ayak ağrısının doğru değerlendirilmesi ve teşhisi çok önemlidir. Genel bir kural olarak yaralı taraf yaralanmamış tarafla karşılaştırılır. Fonksiyonel yeteneğin etkilenmemiş tarafla karşılaştırılması, yaralanmanın doğası ve ciddiyeti hakkında da fikir verir.

Dört derece ağrı vardır:

• Aktivite sırasında
• Önce ve sonra performansı etkilemeyen?*
• Atletik aktivite öncesinde, sırasında ve sonrasında performansı etkileyen
• Ağrı o kadar şiddetli ki performans imkânsız

Sorunun nasıl ve ne zaman başladığı sorulur. Hastayı nasıl etkilediği ve ne zaman rahatsız ettiği, ağrıyı iyileştirmek veya daha kötü hale getirmek için neler yapılıp yapılmadığı araştırılır.

Yaralanmayı değerlendirmek için kapsamlı bir fizik muayene yapılmalıdır.

Kemik ve yumuşak dokularda anormallikler olup olmadığını belirlemek için ayak ve arkın röntgeni, MRI veya kemik taraması yapılabilir.

Romatoid artrit, gut ve diyabet gibi sistemik hastalıkları dışlamak için bir kan testi istenebilir.

Ayak Ağrısının Tıbbi Tedavisi Nasıldır?

Ayak ağrısının tedavisi ağrının nedenine bağlı olarak değişmektedir. Tedavi ilaç, güçlendirme, germe, fizik tedavi, hareketsizleştirme ve ameliyatı içerebilir. Bu tedaviler bazıları hastanın kendisi uygulayabilir.

Ancak bunlar başarısız olduğunda profesyonel destek alınmalı ve ileri tedaviler kontrol altında uygulanmalıdır. Aşağıda tedaviler aşamalı bir şekilde sıralanmıştır.

Ayağınızda ilk kez rahatsızlık veya ağrı hissetmeye başladığınızda, dinlenerek, buzla, kompresyonla ve yüksekte tutarak tedaviye başlayabilirsiniz. Ağrı kesici ilaçlar da rahatsızlığı ve ağrıyı azaltmak için kullanılabilir.

Dinlenme, etkilenen bölgeye daha fazla baskı yapılmasını önleyerek dokuların iyileşmesine izin verecektir. Ayağa ağırlık vermekte zorluk çekiliyorsa koltuk değneği kullanılabilinir.Piyasada bulunan ayak bileği ve ayak destekleri de olabilir. Bunlar etkilenen bölgeye dinlenme, rahatlık ve destek sağlar.

Buz 20 dakikadan fazla uygulanmamalıdır. Buz, plastik bir torbaya konulabilir veya bir havluya sarılabilir. Etkilenen dokuların şişmesini önlemeye yardımcı olacaktır.

Ağrıyan bölgede oluşan aşırı şişlik, etkilenen bölgedeki sinir liflerine bası oluşturur ve bu da daha fazla ağrıya neden olabilir. Buz uygulaması şişmeyi azaltmak için bir dereceye kadar ağrının giderilmesini sağlar.

Ayak ağrısının ve şişliğin azalmasına yardımcı olabilecek ilaçlar kullanılabilir. Bu amaçla kullanılan nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar ağrıyı azaltmaya ve inflamatuar yanıtı azaltmaya yardımcı olabilir.

Plantar fasiitin rahatlaması için ayağın alt kısmıyla yerde donmuş bir su şişesini yuvarlama işe yarayabilir. İyi gelen germe egzersizlerinin olduğu bilinmektedir. Destekleyici uygun ayakkabı kullanılmalıdır ve çıplak ayakla yürümekten kaçınılmalıdır.

Ayak Ağrısının Medikal Tedavisi Nedir?

Ayak ağrısının ciddiyeti ve nedeni belirlendikten sonra, bir dizi düzeltici ve iyileştirici eylem başlatılabilir.

Ağrıyı azaltmak,iyileşmeyi desteklemek ve bölgedeki dolaşımı artırmak için ultrason, çeşitli elektriksel stimülasyon biçimleri ve manuel tedavi gibi yöntemler kullanılabilir.

Ayağın alçıya alınması ile oluşan ayak hareketsizliği yeterli dinlenme sağlayabilir. Ancak uzun süreli hareketsizlik, kas güçsüzlüğüne ve eklem sertliğine neden olabilir.

Düzeltici profilaktik önlemler

• Yeni ayakkabılar veya mevcut ayakkabı tabanlıklarının değiştirilmesi
• Sıkıştırma ve sürtünme sorunlarını ortadan kaldırmak için bağcık ve çorap kombinasyonları dahil uygun ayakkabı seçimi
• Ayağı uygun bir konumda tutmaya ve ağrı yerinde etkiyi azaltmaya yardımcı olmak için topuk yastıkları, kemer destekleri ve çeşitli takozlar gibi ayakkabılara eklenen ek destekler.
• Spor ayakkabıların kullanım ve zamanla birlikte tabanları elastik özelliklerini kaybeder.

Ayakkabılarınızın tabanını ayda bir veya yaklaşık 200 milde bir değiştirebilirsiniz. Yedek tabanlık kullanımı enerji emilimini artırabilir ve ayağa destek sağlayabilir.

Kas güçlendirme ve esneklik Etkilenen bölgenin gücünü ve stabilitesini artırmak ve dengeli olmayan kasları düzeltmek için size egzersizler verilebilir.

Esnekliği artırmaya yönelik egzersizler, bir kasın uzunluğunu koruyacak veya geliştirecektir. Esneklik, daha güçlü bir kas oluşturmaya ve yaralanma olasılığını azaltmaya yardımcı olur. Enflamasyonu veya hastalıkla ilişkili semptomları kontrol etmek için uygun ilaçlar kullanılabilir.

Kortikosteroid enjeksiyonu da yararlı olabilir. Bazı durumlarda ameliyat gerekli olabilir.

Pek çok ayak ağrısının geciktirilmiş tedavisi, etkilenen ayağın komplikasyonlarına, kronik ağrılara, sakatlığa ve artritine yol açabilir.