Stresin Vücut Üzerindeki Etkileri Nelerdir?
Stres, vücudun tüm sistemlerini etkilemektedir. İnsan vücudu küçük dozlarda stresle başa çıkabilir. Ancak bu stres uzun süreli veya kronik hale geldiğinde insan vücudu üzerinde ciddi olumsuz etkileri olabilir.
Stresin Kas-İskelet Sistemi Üzerine Etkileri Nelerdir?
Stresli olunduğunda vücutta kaslar gerilir. Oluşan bu kas gerginliği vücudun yaralanma ve ağrıya karşı korunma yöntemi olan strese karşı gelişen refleks tepkisidir.
Stres ile kasılan kaslar stres geçtiğinde tekrar normale döner. Kronik stres varlığında vücuttaki kaslar sürekli olarak gergin kalır. Kasların uzun süre gergin olması vücudun diğer reaksiyonlarını tetikleyebilir. Böylece vücutta stresle ilgili bozukluklar oluşur.
Örneğin hem gerilim tipi baş ağrısı hem de migren, omuzlar, boyun ve baş bölgesindeki kronik kas gerilimi ile ilişkilidir. Bel ve üst ekstremitelerdeki kas-iskelet ağrısı da stresle ilişkilendirilmiştir.
Kas-iskelet sistemi rahatsızlıklarına bağlı kronik ağrılı durumlar yaygın olarak görülür. Kas gerginliği stresle ilişkili kas-iskelet ilişkili rahatsızlıkların oluşumunu hızlandırır.
Gevşeme teknikleri, stres giderici faaliyetler ve terapilerin, kas gerginliğini etkili bir şekilde azalttığı, baş ağrısı gibi stresle ilgili belirli rahatsızlıkların görülme sıklığını azalttığı gösterilmiştir. Kronik ağrı çekenler için stres giderici aktiviteler ruh halini ve günlük işlevlerini iyileştirdiği gösterilmiştir.
Stresin Solunum Sistemi Üzerine Etkileri Nelerdir?
Solunum sistemi hücrelere oksijen sağlar ve vücutta oluşan karbondioksit atıklarını uzaklaştırır. Hava burundan girer ve boğazdaki gırtlaktan, soluk borusundan aşağıya ve bronşlardan akciğerlere gider. Bronşiyoller daha sonra oksijeni dolaşım için kırmızı kan hücrelerine aktarır.
Stres, nefes darlığı ve hızlı nefes alma gibi solunum semptomları ile kendini gösterebilir. Solunum hastalığı olmayan kişiler için bu genellikle bir sorun değildir. Ancak astım ve kronik obstrüktif akciğer hastalığı, amfizem ve kronik bronşit olanlarda sorun olabilir. Hatta stresin neden olduğu hızlı nefes alma, panik atak eğilimli kişilerde panik atağa neden olabilir. Gevşeme, nefes alma ve diğer bilişsel davranış stratejilerini geliştirmek için yardım alınabilir.
Stresin Kardiyovasküler Sistem Üzerine Etkileri Nelerdir?
Kalp ve kan damarları, vücudun organlarına beslenme ve oksijen sağlamada görev alırlar. Bu siteme kardiyovasküler sistem denir. Kalp ve damarların aktivitesi vücudun strese verdiği tepkide de koordine edilir.
Akut stres kalp atış hızının artmasına ve kalp kasının daha güçlü kasılmalarına neden olur. Adrenalin, noradrenalin ve kortizol hormonları bu etkiler için haberciler olarak hareket eder. Akut stres dönemi geçtikten sonra vücut normal durumuna döner.
Kronik stres, kalp ve kan damarları için uzun vadeli sorunlar oluşturabilir. Kalp atış hızındaki sürekli artış ve yüksek stres hormonları ve kan basıncı seviyeleri vücuda zarar verebilir. Strese bağlı bu durum uzun süreli devam ederse, hipertansiyon, kalp krizi veya felç riskini artırabilir.
Tekrarlanan akut stres ve kalıcı kronik stres, dolaşım sistemindeki, özellikle koroner arterlerde sorun oluşmasına katkıda bulunabilir.
Stresle ilişkili kalp hastalığı riski, kadınların premenopozal veya postmenopozal olmasına bağlı olarak farklılık gösterir. Menopoz öncesi kadınlarda östrojen seviyeleri, kan damarlarının stres sırasında daha iyi tepki vermesine yardımcı olur. Böylece vücutlarının stresle daha iyi başa çıkmasına ve onları kalp hastalığına karşı korumasına yardımcı olur. Menopoz sonrası kadınlar, östrojen kaybı nedeniyle bu koruma düzeyini kaybederler.
Stresin Endokrin Sistem Üzerine Etkileri Nelerdir?
Strese karşı endokrin yanıt oluşur. Stres hipotalamik-hipofiz-adrenal eksenini içeren bir dizi olayları başlatır. Sonuçta, “stres hormonu” olarak adlandırılan kortizol içeren glukokortikoidler adı verilen steroid hormonlarının üretiminde bir artış oluşur.
Stres durumunda beyin ve endokrin sistemi birbirine bağlayan hipotalamus, hipofiz bezine bir hormon üretmesi için sinyal gönderir. Bu durumda da böbreklerin üzerinde bulunan adrenal bezlere üretimi artırmak için sinyal gönderilir. Burada kortizol salgılanır.
Kortizol, karaciğerden glikoz ve yağ asitlerini harekete geçirerek mevcut enerji yakıt seviyesini arttırır. Kortizol normalde gün boyunca değişen seviyelerde üretilir. Uyandıktan sonra konsantrasyonu artar ve gün boyunca yavaşça düşerek günlük bir enerji döngüsü sağlar. Stresli bir olay sırasında kortizoldeki artış, uzun süreli veya aşırı zorlukla başa çıkmak için gereken enerjiyi sağlayabilir.
Kortizol dahil olmak üzere glukokortikoidlerin, bağışıklık sistemini düzenlemek ve iltihabı azaltmak için önemli görevleri vardır. Kronik stres bağışıklık sisteminin bozulmasına neden olabilir.
Stresin Mide Bağırsak Sistemi Üzerine Etkileri Nelerdir?
Bağırsakta beyinle sürekli iletişim halinde olan milyonlarca nöron vardır. Stres, bu beyin-bağırsak iletişimini etkileyebilir ve ağrı, şişkinlik ve diğer bağırsak rahatsızlıklarını tetikleyebilir. Bağırsakta ayrıca beynin sağlığını etkileyebilecek, milyonlarca bakteri bulunur. Stres, bağırsak bakterilerinde değişikliklere neden olur. Bağırsak sinirleri ve bakterilerinde oluşan değişiklikler beyni güçlü bir şekilde etkiler.
Midede strese bağlı ağrı, şişkinlik, mide bulantısı ve diğer mide rahatsızlıklarını oluşabilir. Şiddetli stres durumunda kusma meydana gelebilir. Ayrıca stres iştahta gereksiz bir artışa veya azalmaya neden olabilir.
Bağırsakta strese bağlı ağrı ve şişkinlik oluşabilir. Stres ishale veya kabızlığa neden olabilir. Ayrıca stres bağırsakta ağrılı olabilen kas spazmları oluşturabilir.
Bağırsaklar, vücudu bakterilerden korumak için sıkı bir bariyere sahiptir. Stres, bağırsak bariyerini zayıflatabilir ve bağırsak bakterilerinin vücuda girmesine izin verebilir. Bu bakterilerin çoğu bağışıklık sistemi tarafından kolayca halledilse ve bizi hasta etmese de sürekli düşük inflamatuar eylem oluşturur. Bu durum da kronik hafif semptomlara yol açabilir.
Stres, özellikle inflamatuar bağırsak hastalığı veya irritabl bağırsak sendromu gibi kronik bağırsak rahatsızlıkları olan kişileri daha fazla etkiler. Bunun nedeni ise bağırsak sinirlerinin daha hassas olması, bağırsak mikrobiyotasındaki değişiklikler, yiyeceklerin bağırsakta ne kadar hızlı hareket ettiği ve/veya bağırsak bağışıklık tepkilerindeki değişikliklerdir.
Stresin Sinir Sistemi Üzerine Etkileri Nelerdir?
Sinir sisteminin birkaç bölümü bulunur.
- Beyin ve omuriliği içeren merkezi sinir sistemi
- Otonom ve somatik sinir sistemlerinden oluşan periferik sinir sistemi
Otonom sinir sistemi, strese fiziksel tepkide doğrudan bir role sahiptir ve sempatik sinir sistemi ve parasempatik sinir sistemi olarak ikiye ayrılır. Vücut stresli olduğunda sempatik sinir sistemi “dövüş ya da kaç” tepkisi olarak bilinen şeye katkıda bulunur. Vücudun enerji kaynaklarını bir yaşam tehdidiyle savaşmaya veya bir düşmandan kaçmaya yönlendirir.
Sempatik sinir sistemi adrenalin (epinefrin) ve kortizol adı verilen hormonları salınımına neden olur. Bu hormonlar, otonom sinirlerin doğrudan etkisiyle birlikte kalbin daha hızlı atmasına, solunum hızının artmasına, kol ve bacaklardaki kan damarlarının genişlemesine, sindirim sürecinin değişmesine ve kan dolaşımındaki glikoz seviyelerinin yükselmesine neden olur.
Sempatik sinir sistemi yanıtı, vücudu acil bir duruma veya akut strese yanıt vermeye hazırlamak için hızlı çalışır. Kriz sona erdiğinde, vücut genellikle acil durum öncesi duruma geri döner. Bu durumun sağlanmasında parasempatik sinir sistemi görev alır. Ancak parasempatik sinir sistemi aşırı aktivitesi, örneğin bronkokonstriksiyonu veya abartılı vazodilatasyon ve bozulmuş kan dolaşımına neden olabilir
Stresin Erkek Üreme Sistemi Üzerine Etkileri Nelerdir?
Erkek üreme sistemi sinir sisteminden etkilenir. Sinir sisteminin parasempatik kısmı gevşemeye, sempatik kısmı ise uyarılmaya neden olur. Erkek anatomisinde, savaş ya da kaç tepkisi olarak da bilinen otonom sinir sistemi, testosteron üretir ve uyarılma oluşturan sempatik sinir sistemini harekete geçirir.
Stres, vücudun adrenal bezler tarafından üretilen kortizol hormonunu salmasına neden olur. Kortizol, kan basıncının düzenlenmesi ve kardiyovasküler, dolaşım ve erkek üreme dahil olmak üzere çeşitli vücut sistemlerinin normal işleyişi için önemlidir. Aşırı miktarda kortizol oluşması erkek üreme sisteminin normal biyokimyasal işleyişini etkileyebilir.
Stresin Erkeklerde Cinsel İstek Üzerine Etkileri Nelerdir?
Uzun bir süre boyunca devam eden stres, cinsel dürtü veya libidoda düşüşe neden olan testosteron üretimini etkileyebilir. Hatta erektil disfonksiyona veya iktidarsızlığa neden olabilir. Kronik stres, sperm üretimini ve olgunlaşmasını da olumsuz etkiler ve gebe kalmaya çalışan çiftlerde zorluklara neden olabilir.
Stresin Menstrüasyon Üzerine Etkileri Nelerdir?
Stres, ergen kızlar ve kadınlar arasında menstrüasyonu etkileyebilir. Örneğin yüksek düzeyde stres, adet döngüsünün olmaması veya düzensiz olması, daha ağrılı dönemler ve döngü uzunluğundaki değişiklikler oluşturabilir.
Stresin Kadınlarda Cinsel İstek Üzerine Etkileri Nelerdir?
Kadınlar yaşamları boyunca kişisel, ailevi, profesyonel, finansal ve çok çeşitli diğer talepleri karşılarlar. Stres, dikkat dağınıklığı, yorgunluk vb. cinsel arzuyu azaltabilir.
Stresin Kadınlarda Hamilelik Üzerine Etkileri Nelerdir?
Stres, bir kadının gebe kalma yeteneğini, hamileliğinin sağlığını ve doğum sonrası uyumunu olumsuz etkileyebilir. Aşırı stres, bu süre zarfında depresyon ve kaygı geliştirme olasılığını artırır. Anne stresi, fetal ve devam eden çocukluk gelişimini olumsuz etkileyebilir ve doğumdan sonraki haftalar ve aylarda bebekle bağları bozabilir.
Stresin Kadınlarda Premenstrüel Sendrom Üzerine Etkileri Nelerdir?
Stres, premenstrüel semptomları daha da kötüleştirebilir veya bunlarla baş etmeyi zorlaştırabilir. Premenstrüel semptomlar birçok kadın için stresli olabilir. Bu semptomlar kramp, sıvı tutulması ve şişkinlik, olumsuz ruh hali (sinirlilik) ve ruh hali değişimlerini içerir.
Stresin Kadınlarda Menopoz Üzerine Etkileri Nelerdir?
Menopoz yaklaştıkça kan hormon seviyeleri dalgalanır. Bu değişiklikler kaygı, ruh hali değişimleri ve sıkıntı duyguları ile ilişkilidir. Bu nedenle menopoz başlı başına bir stres kaynağı olabilir. Menopozla ilişkili bazı fiziksel değişiklikler, özellikle sıcak basması ile baş etmek zor olabilir. Ayrıca duygusal sıkıntı, fiziksel semptomların daha da kötüleşmesine neden olabilir.
Stresin Kadınlarda Üreme Sistemi Hastalıkları Üzerine Etkileri Nelerdir?
Stres yüksek olduğunda, herpes simplex virüsü veya polikistik over sendromu gibi durumların semptomlarında artış olur. Üreme sistemi kanserlerinin tanı ve tedavisi önemli strese neden olabilir.
Stres Yönetimi Nasıl Olmalıdır?
Stresi azalmak için faydalı stratejiler şunları içerir:
- Sağlıklı bir sosyal destek ağının sürdürülmesi
- Düzenli fiziksel egzersiz yapmak
- Her gece yeterli miktarda uyku almak
Bu yaklaşımların fiziksel ve zihinsel sağlık için önemli faydaları vardır. Bunlar sağlıklı bir yaşam tarzı için kritik yapı taşları oluştururlar. Ek destek istiyorsanız veya aşırı veya kronik stres yaşıyorsanız;
- Psikolog randevusu
- Ozon tedavisi
- Mayers kokteyli
